ΝΕΟΚΟΡΠΡΑΤΙΣΜΟΣ: Η ΝΕΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑ ΤΑΞΗ;

Το νέο, ολιγαρχικό κοινωνικό σύστημα που αντιλαμβάνεται το συντεχνιακό συμφέρον ως κυρίαρχη κινητήρια δύναμη

Στον αιώνα των «ανθρωπίνων δικαιωμάτων», της «Δημοκρατίας», της «υψηλής τεχνο-λογίας» και της «ελεύθερης αγοράς», όλα δείχνουν, ότι η σκοτεινή αλυσίδα των ολιγαρχικών καθεστώτων -από τις αυταρχικές αυτοκρατορίες της αρχαιότητας, στα απολυταρχικά καθεστώτα της Ανατολής και μέχρι τα φασιστικά και κομουνιστικά πολιτεύματα που άνθισαν στον κόσμο μας μόλις χθες- δεν έχει φθάσει ακόμη στο τέλος της.

Υποστηρίζεται πως η Ιστορία επαναλαμβάνεται πάντα ως φάρσα. Σήμερα η Ιστορία τείνει να επαναληφθεί. Τούτη τη φορά, όμως, ως τραγωδία…

Ολοένα και συχνότερα βλέπουμε σημαντικές αποφάσεις, που αφορούν στη ζωή όλων μας, να λαμβάνονται ερήμην των πολιτών. Διεθνή ή πανευρωπαϊκά Σώματα ( λ.χ. ΟΗΕ, ΕΟΚ, ΔΝΤ ), εταιρείες, λόμπυ, αλλά και κάθε είδους«ομάδες συμφερόντων» διαπραγματεύονται και επιτυγχάνουν αποφάσεις προς όφελός τους και εις βάρος της κοινωνίας. Η βούληση και το συμφέρον των πολιτών δεν λαμβάνονται σχεδόν ποτέ υπ’ όψιν. Τις περισσότερες φορές ούτε καν ενημερώνονται! Αντιλαμβάνονται, δε, τις αποφάσεις από τις δυσάρεστες επιπτώσεις τους, όταν αυτές αρχίζουν να υλοποιούνται.

Αν προσπαθήσει κανείς να κατανοήσει τους όρους της σύγχρονης οικονομικής και πολιτικής πραγματικότητας έχοντας κατά νου το κλασσικό δίπολο «Καπιταλισμός - Κομμουνισμός» θα αποτύχει. Στην εποχή μας, η μεταπολεμική καπιταλιστική Δημοκρατία παραχωρεί τη θέση της σε ένα νέο, ολιγαρχικό κοινωνικό σύστημα, που είναι γνωστό στην Πολιτική Επιστήμη και την Κοινωνιολογία με την ονομασία «νέο-κορπορατισμός».

Τι είναι, όμως, ο νεο-κορπορατισμός; Πρόκειται ουσιαστικά για εκείνη την κοσμοθεώρηση, που αντιλαμβάνεται το συντεχνιακό συμφέρον ως κυρίαρχη κινητήρια δύναμη. Ως εκ τούτου, ο κόσμος μετατρέπεται σε ένα πεδίο εκδίπλωσης, σύγκρουσης και επιμερισμού συμφε-ρόντων. Η ιδεολογία αυτή εκπορεύεται από τις διάφορες συντεχνιακού τύπου ομάδες συμφερόντων, όπως λ.χ. πολυεθνικές εταιρείες, επιχειρηματίες, λόμπυ, οικονομικοί όμιλοι κ.λπ. Με άλλα λόγια, αυτό που αόριστα και συλλήβδην χαρακτηρίζεται ως «Αγορά», -η αόρατη, αλλά πανταχού παρούσα «Ιερή Αγελάδα» των μερκαντιλιστών...

Οι ασκούμενες οικονομικές πολιτικές των κρατών είναι προϊόντα αποφάσεων, που εξυπηρετούν εν τέλει αυτά τα οικονομικά συμφέροντα. Στη λήψη, δε, αυτών των αποφάσεων τα οικονομικά συμφέροντα λαμβάνουν ποικιλοτρόπως μέρος. Δημόσια και ανοιχτά ομολογείται, ότι προς όφελος ακριβώς αυτών των εξουσιών, στα τελευταία τριάντα χρόνια αναδομήθηκαν οι οικονομίες, οι ανθρώπινες σχέσεις, ενώ τροποποιήθηκαν οι εθνικές νομοθεσίες, καθώς και το διεθνές δίκαιο. Οι εκλεγμένοι πολιτικοί και τα κόμματα, αντί να προασπίζονται το ωφέλιμο για το κοινωνικό σύνολο, εμφανίζονται κατά κανόνα ενσωματωμένοι σε αυτές τις ομάδες συμφερόντων και σε -σχεδόν δουλοπρεπή- εναρμόνιση με τους σχεδιασμούς τους.

Στο αγωνιώδες ερώτημα «Οι κυβερνήσεις μπορούν εν τέλει να επιβάλλουν μακροπρόθεσμα το δικό τους διοικητικό και αναπτυξιακό πλάνο;», η απάντηση έρχεται μέσα από το προφητικό βιβλίο του John Ralston Saul «Πολιτισμός χωρίς συνείδηση». Ο Καναδός διανοητής, αποφεύγοντας τις αφελείς αντεξουσιαστικές και συνωμοσιολογικές γενικότητες, δίνει με ακρίβεια το περίγραμμα της σύγχρονης εποχής. Μεταξύ άλλων, ο Saul γράφει «(…) σε μεγάλο βαθμό, επειδή ζούμε όντως σε μια κορπορατιστική κοινωνία, όπου η μέριμνα για το κοινό καλό έχει περιοριστεί στο ελάχιστο και οι κυβερνήσεις, μέσω των μάνατζέρ τους, πιστεύεται ότι πρέπει να επικεντρωθούν στο ρόλο τού "διαμεσολαβητή συμφερόντων", δεν υπάρχει περιθώριο για σκέψη σε κανένα επίπεδο, επειδή δεν υπάρχει περιθώριο για ανιδιοτέλεια». Γι' αυτό άλλωστε, συνεχίζει ο Saul, «(…) ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τόσο πολύ διαθέσιμο χρήμα, κι όμως δεν υπάρχουν χρήματα για το κοινό καλό! Σ' ένα κορπορατιστικό σύστημα δεν υπάρχουν ποτέ χρήματα για το κοινό καλό, αφού η κοινωνία έχει υποβαθμιστεί σ' ένα σύνολο συμφερόντων».

Γι' αυτό το φαινόμενο δεν ευθύνεται μία συγκεκριμένη πολιτική παράταξη. Ο Saul επισημαίνει: «Τίποτε από αυτά που περιγράφω δεν αποτελεί μια απλή διαφορά ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά. Ο κορπορατισμός διατρέχει ολόκληρο το πολιτικό φάσμα». Την άποψη αυτή φωτίζει από μια άλλη σκοπιά και ο Πασκάλ Μπρυκνέρ, σημειώνοντας πως « μεσ' στη γενική πανωλεθρία των πεποιθήσεων και ιδεολογιών, υπάρχει τουλάχιστον μια που αντέχει ακόμα (…): η οικονομία. Έχει πάψει από καιρό να είναι μια ξερή επιστήμη, μια ψυχρή δραστηριότητα της λογικής, τώρα έχει γίνει η ύστατη θρησκευτικότητα του ανεπτυγμένου κόσμου».

Η νέα αυτή τάξη πραγμάτων τείνει να εκφυλίσει τις Δυτικές κοινωνίες, μεταβάλλοντας τις σε ένα απλό άθροισμα συμφερόντων. Συρρικνώνει την Πολιτική και την Δημοκρατία, αφού υπέρτατος ρυθμιστής είναι τα οφέλη μίας ακραία ιδιοτελούς Οικονομίας. Εν τέλει, ο νεοκορπορατισμός απαιτεί την περιφρόνηση της βούλησης του πολίτη, τη διαπαιδαγώγησή του ως υπηκόου, την ολιγαρχική διακυβέρνηση του από αυταρχικές ομάδες ειδικών, καθώς και τον ιδεολογικό κατευνασμό μέσω ισχυρών επικοινωνιακών μηχανισμών.

Σημείωση: Τις τελευταίες ημέρες πολλοί αντιμετωπίζουν με δέος τις «βαρυσήμαντες» επικρίσεις των διάφορων golden-boys της εγχώριας και διεθνούς οικονομικής σκηνής. Ωστόσο αναλογιστήκατε ποτέ τον «μύθο των χρηματαγορών», που στην πραγματικότητα δεν ευνοούν την ανάπτυξη, αλλά την κερδοσκοπία; Για τον μύθο αυτό, τον ίδιο το μύθο, δηλαδή, της οικονομικής επιστήμης, ιδού τα αποκαλυπτικά σχόλια του J. R. Saul: «Ωστόσο, μέσα σε αυτά τα 25 χρόνια η οικονομική επιστήμη απέτυχε παταγωδώς να εφαρμόσει τα μοντέλα και τις θεωρίες της στην πραγματικότητα. Η αποτυχία αυτή δεν οφείλεται στο ότι δεν εισακούστηκαν οι συμβουλές των οικονομολόγων. Ίσα ίσα, οι συμβουλές τους ακολουθήθηκαν με ευλάβεια μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια. Αν οι οικονομολόγοι ήταν γιατροί, θα είχαν μπλεξίματα σήμερα με μηνύσεις, οι οποίες θα είχαν ασκηθεί εναντίον τους για παράβαση καθήκοντος!» Την ίδια άποψη προσυπογράφει και ο Πασκάλ Μπρυκνέρ, που τονίζει: «Ο οικονομολόγος θα έπρεπε, περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, να υφίσταται ελέγχους εγκυρότητας (…) Ελάχιστα επαγγέλματα σωρεύουν ένα παρόμοιο ποσοστό λαθών και σφαλμάτων, για τα οποία δεν τιμωρούνται ποτέ».

_________________________________

Προτείνονται για ανάγνωση:

• John Ralston Saul « Πολιτισμός χωρίς συνείδηση» - εκδόσεις Ροές / 2002
• Παναγιώτης Κονδύλης « Η παρακμή του αστικού πολιτισμού» - εκδόσεις Θεμέλιο / 2000
• Mark Leonard « 21ος : Ο αιώνας της Ευρώπης » - Εκδόσεις Κριτική /2006
• Naomi Klein « No logo. No space, no choise, no jobs - Η βίβλος του αντι-εταιρικού ακτιβισμού» - Εκδόσεις Λιβάνη / 2005
• Πασκάλ Μπρυκνέρ « Η μιζέρια του πλούτου» - Εκδόσεις ΑΣΤΑΡΤΗ / 2002

Η μετάλλαξης της ελληνικής κοινωνίας - Από την κοινωνία της ανάγκης στην κοινωνία της επιθυμίας¹ .

Σε πρόσφατο άρθρο του, ο δημοσιογράφος Giacomo Pichiassi αναρωτιόνταν: «Τι συνέβη εν τέλει στους Έλληνες; Πώς συμμορφώθηκαν έτσι απλά και γρήγορα στην τυραννία του ΔΝΤ και στις επιλογές μιας αδύναμης κυβέρνησης ; Γιατί δεν ακούγεται ούτε μια σοβαρή φωνή διαμαρτυρίας από εκείνον τον λαό που σχεδόν μισό αιώνα πριν δεν δίστασε να κατεβάσει πρώτος από όλη την Ευρώπη τη ναζιστική σβάστικα από τον Ιερό Βράχο;».

O Έλληνας των τελευταίων 30 ετών έχει μεταλλαχθεί σε κάτι εντελώς ξένο από ό,τι υπήρξε στο πρόσφατο παρελθόν. Η συλλογική νοοτροπία, η ψυχοδομή, το αξιακό σύστημα και οι προτεραιότητές του έχουν μετασχηματισθεί. Η μετάλλαξη της ελληνικής κοινωνίας από την Μεταπολίτευση και έπειτα είναι η πρώτη και βασική συνθήκη, που οδήγησε στην μεταμόρφωση του ελληνικού λαού.

Πράγματι, από τα μέσα της δεκαετίας του ’70 και μετά , έχει πραγματοποιηθεί μια χωρίς προηγούμενο κοινωνική κινητικότητα, με αποκορύφωμα τις δυο τελευταίες δεκαετίες του 20^ου αιώνα. Έχουν συμβεί -χωρίς υπερβολή- κοσμογονικές αλλαγές, που έχουν μετακινήσει οριστικά τις "τεκτονικές πλάκες" της ελληνικής κοινωνίας. Από την κοινωνία της ανέχειας και της ανάγκης του ’50 και του ’60, περάσαμε πια στην κοινωνία της επιθυμίας.

Βασικό χαρακτηριστικό της νέας κοινωνίας είναι πως αναδύθηκε μια πολυάριθμη, συμπαγής και ομοιόμορφη μεσαία τάξη. Πολυάριθμη, αφού αποτελεί το 60% - 70% του ελληνικού λαού. Συμπαγής και ομοιόμορφη, μια και την αποτελούν άτομα που -παρά τις επιμέρους διαφορές- εμφανίζουν παρόμοια καταγωγή, διαδρομή, ταυτόσημη νοοτροπία και κοινά σχήματα συμπεριφοράς. Την τάξη αυτή συγκροτεί ο κόσμος της υπαλληλίας, της εκπαίδευσης, του εμπορίου, των νέων επαγγελμάτων, των νέων επιστημόνων. Γόνοι ταπεινών εργατικών και αγροτικών οικογενειών στην πλειονότητα τους, μετακινήθηκαν από την ύπαιθρο στα μεγάλα αστικά κέντρα, όπου βρήκαν πολλές ευκαιρίες ανέλιξης στην κοινωνική πυραμίδα. Μορφώθηκαν, απέκτησαν εισοδήματα, βρήκαν δρόμο προς την εξουσία και απέκτησαν ένα κοινό χαρακτηριστικό τρόπο ζωής.

Η μεσαία τάξη οργανώθηκε σε οικογένειες των 3 ή 4 ατόμων, που διαθέτουν ιδιόκτητη οικεία και -νόμιμο ή αυθαίρετο- εξοχικό, δυο ή τρία αυτοκίνητα και ενίοτε οικονομίες στην τράπεζα. Τα μέλη της, παρασυρόμενα από τις ευκαιρίες για εύκολο πλουτισμό, τις Σειρήνες του καταναλωτισμού και την πρωτοφανή , αλλά ουσιαστικά πλαστή, ευμάρεια, έκαναν κυρίαρχο δόγμα την με κάθε μέσο απόκτηση περισσότερων χρημάτων και αγαθών. Η «κονόμα» έγινε το νέο κυρίαρχο σύνθημα. Το «lifestyle», το νέο μέτρο της ευτυχίας. 

Οι ελάχιστες αντιστάσεις που προέβαλαν ορισμένοι γρήγορα σαρώθηκαν από την διαβρωτική επίδραση του πανίσχυρου τηλεοπτικού σκουπιδοσωρού, την παντελή απουσία αντίβαρου λόγου από τους πνευματικούς ανθρώπους και την αλλοτρίωση της μετα-νεοτερικότητας, του νεοφιλελευθερισμού και της ασύδοτης, ασύστολης και χυδαίας αγοράς.

Σταδιακά, τούτο το μείζον κομμάτι του ελληνικού λαού μεταβλήθηκε σε μια άμορφη μάζα αδιάφορων για τον συνάνθρωπο, την χώρα, το περιβάλλον. Οριστικοποίησε τη ρήξη του με το ήθος της Ελλάδας του χθες. Αποξενώθηκε απ΄«ό,τι ελληνικό στον κόσμο αυτό» ². Για όλους αυτούς, ηθικό έγινε το νομιμοφανές. Η ευτυχία άρχισε να λογαριάζεται ως το πολυτελές jeep, το εξοχικό στο καμένο δάσος, τα κέρδη στο Χρηματιστήριο. Στη νέα Διάλεκτο λέξεις καταργήθηκαν ή αντικαταστάθηκαν: η έντιμη προσπάθεια άλλαξε σε «λαμογιά», η ανάγκη σε «επιθυμία», η βιοπάλη σε «κραιπάλη», η αλληλεγγύη σε «εγωκεντρισμό», ο βίος του μέτρου σε «πλεονεξία». Έτσι, πραγματοποιήθηκε η προϊούσα μεταμόρφωσή μας σ' έναν λαό κομπιναδόρων, ασύδοτων, αμετροεπών.

Τούτη η μεσαία τάξη, αδίστακτη αφού γκρέμισε όλους τους ζωτικούς της μύθους και συρρίκνωσε το αξιακό της σύστημα, ισχυρή αφού διατηρεί ανοικτούς τους -κατά κανόνα υπόγειους- διαύλους επαφής με την Εξουσία, αποχαυνωμένη από τον καταναλωτισμό, την ευμάρεια και τον τηλεοπτικό υπο-πολιτισμό, συνέβαλλε κατά το ήττον ή το μάλλον κι αυτή με τα καμώματά της στην δημιουργία αυτής της πρωτοφανούς κρίσης. Αποτελεί ταυτόχρονα θύτη και θύμα. Έζησε και έδρασε πάνω από το κενό, μόνο που τώρα αυτό το κενό την περιμένει. 

Γι' αυτό και τούτη η εκκωφαντική σιωπή από μέρους της: είναι η σιωπή της συνενοχής, η σιωπή των τύψεων, η σιωπή της αναγκαστικής συναίνεσης στα σχέδια των κυβερνώντων, η σιωπή που γεννά ο φόβος της επικείμενης τιμωρίας, η υποχρεωτική σιωπή για να ακουστεί καθαρά στα αυτιά της ο λόγος του Ποιητή: “ questo misero modo, tengon l’ anime triste di coloro che visser senza infamia e senza lodo” ³.

Η σημερινή κρίση δεν είναι ουσιαστικά οικονομική. Η κατάρρευση της οικονομίας είναι μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Η κρίση έχει πολλαπλές πολιτικές και κοινωνιολογικές συνιστώσες. Δεν είναι συγκυριακό γεγονός, αλλά αντίθετα το αδιέξοδο τέρμα μιας πολυετούς πορείας της χώρας. Κεντρική θέση στην αιτιοπαθογένειά της κατέχουν ο ανώμαλος μετεμφυλιακός πολιτικός βίος και η επικράτηση ενός ακλόνητου δικοκομματισμού, η μετάλλαξη της ελληνικής κοινωνίας στα πρότυπα των κοινωνιών των Δυτικών χωρών και η επικράτηση ενός ανελέητου και αδίστακτου νεο-κορπορατισμού στις διεθνείς αγορές.

Αν κανείς σε τούτη ώρες ψάχνει να χαρίσει κάπου την συμπάθεια και την συμπόνια του, ας σκύψει στην γενιά μου. Σε όλους εμάς που διανύουμε τα πρώτα και δεύτερα –αντα ( thirty or forty something για τους αμετανόητους της lifestyle διαλέκτου ). Δεν είναι επειδή είμαστε οι «αθώοι του αίματος αυτού». Δεν είναι που υποθηκεύτηκε έτσι άδικα το μέλλον μας, καθώς και το μέλλον των παιδιών μας. Δεν είναι που είμαστε υποχρεωμένοι να ανεχόμαστε προκλητική την ηθικολογία των αληθινά ενόχων.

Είναι που πρέπει τώρα να «ξαναμπαρκάρουμε με τα σπασμένα μας κουπιά» ⁴...

__________________________________

Παραπομπές δεύτερου μέρους:

^{( 1 )} Αντ. Καρακούσης - «Μετέωρη χώρα» - εκδόσεις «ΕΣΤΙΑ».

^{( 2 )} Διονύσης Σαββόπουλος

^{( 3 )} « Με τέτοιον άθλιο τρόπο περνούν οι θλιβερές ψυχές εκείνων που έζησαν χωρίς όνειδος και χωρίς ευφημία». Δάντης «Θεία Κωμωδία - Inferno III, 34»

^{( 4 )} Γιώργος Σεφέρης

Τα κείμενα έγραψε ο καρδιολόγος Νικίτας Κακαβάς

-